Будынак лясной адміністрацыі на Гарадніцы (плошчы Тызенгаўза 4б)

Знаёмім наведвальнікаў з кароткай даведкай аб гісторыі Гарадніцы і будынкам лясной адміністрацыі ў прыватнасці. Даведка складзена гісторыкам Юрам Гардзеевым.

Гарадніца

Гарадніца – выдатны прыклад шырокамаштабнага горадабудаўнічага комплексу XVIII ст. Менавіта тут упершыню ў 70-х гады XVIII ст. былі выкарыстаны новыя метады праектавання. Гарадзенскае прадмесце Гарадніца ператварылася ў сучасны асяродак, а аб высокіх тэмпах будаўнічых прац сведчыць забудова каралеўскага двара 85 будынкамі адміністрацыйнага, культурнага, жылога і прамысловага прызначэння. Праектам распланавання і забудовай гарадніцкага ансамбля займаліся дрэздэнскі архітэктар Іаган Георг Мёзэр і італьянец з Вероны Джузэпе Сака.

Стан захавання гарадніцкага горадабудаўнічага комплексу

У 1908 г. гарадзенец Юзаф Ядкоўскі на старонках віленскага прэсы звярнуў увагу на катастрафічныя тэмпы знішчэння гарадніцкіх пабудоў. У 1915 г. дайшло да знішчэння палаца Тызенгаўза. У 1958 г. з 85 гарадніцкіх будынкаў заставалася толькі 20. Пачынаючы з сярэдзіны 60-х гадоў XX ст. з Гарадніцы паступова зніклі 8 з 9 басняцкіх домікаў, была засыпана частка рэчышча Гараднічанкі, што прычынілася да павышэння ўзроўня грунтовых вод і пагрозы затаплення паасобных гарадніцкіх помнікаў архітэктуры XVIII ст. У пачатку XXI стагоддзя лічба пабудоў, узведзенных ці закладзеных у часы Тызенгаўза, скарацілася да 8.

Будынак лясной адміністрацыі

Адным з іх з’яўляецца будынак былой лясной адміністрацыі. Паводле адшуканага беларускім архітэктарам-рэстаўратарам Валянцінам Калніным плане Гарадніцы, падрыхтаваным каля 1780 г., згаданы будынак знаходзіўся на задворках паўночнай часткі забудовы цэнтральнай плошчы Гарадніцы. Ён стаяў на задворках тэатральнай афіцыны, якая ў літаратуры шырока вядома пад назвай Крывой афіцыны, і меў выконваць фунцыю стаеннай афіцыны.

(будынак № 7 на згаданым плане)

Назва будынку была ўведзена Аленай Квітніцкай, якая аскрэсліла яе “будынакам лясной адміністрацыі”, таму што на плане Гародні 1780 г. будынак № 654 быў названы „oficyną drzewniczowską”. Гэту версію можна палічыць цалкам праўдападобнай, таму што лясная гаспадарка Гарадзенскай эканоміі з’яўлялася істотнай крыніцай каралеўскіх даходаў.

Рэстаўрацыя

Прыклад рэстаўрацыі забудовы Гарадніцы – нешматлікія. Ім з’яўляецца будынак былых складоў на вуліцы Дзяржынскага, перабудаваны ў рэстаран Стары лямус. Гэты ўдалы прыклад накірункаў развіцця горадабудаўнічага комплексу Гародні.

Будынак лясной адміністрацыі

Гарадніца ў 1789 г.

Забудова цэнтральнай плошчы Гарадніцы (каля 1780 г.).
Будынак лясной адміністрацыі пад нумарам 7

Забудова цэнтральнай плошчы Гарадніцы. План 1780 г.

Забудова цэнтральнай плошчы Гарадніцы. План Гародні 1795 г.

1. T. Korzon, Dzieje wewnętrzne Polski za Stanisława Augusta, t. 2, Krakow-Warszawa 1897, s. 245-258. t. 4, Krakow-Warszawa,1897, s. 250-286.
2. Е. Квитницкая, Строительство Тизенгауза в Гродно, “Архитектурное наследство”, 1958, № 11, с. 21-42.
3. В. Калнин, Городница - городской ансамбль XVIII в., “Стрoительство и архитектура Белоруссии”, 1988, № 4, с. 34-36.
4. Расійскі дзяржаўны ваенна-гістарычны архіў, Ф. 846 воп. 16 спр. 21872, 21873.

Даведка складзена гісторыкам Юрам Гардзеевым