Józef Jodkowski. Świątynia warowna na Kołoży w Grodnie w świetle badań archiwalnych i archeologicznych dokonanych w 1935 r.

Пачынаем публікацыю электронных варыянтаў некаторых цікавых кніг па гісторыі Гродна. Усе яны сёння – бібліяграфічная рэдкасць. Перавыдання ім яшчэ чакаць не дачакацца, а вось у нас дапытлівы чытач ужо і сёння можа з імі пазнаёміцца. У гэтых кнігах – паўстагоддзя археалагічных раскопак горада. Ад самых першых, праведзеных Юзафам Ядкоўскім, да раскопак канца 1980-х гг. на Замкавай гары.

...Jednym z najdawniejszych i najbardziej osobliwych zabytkуw budownictwa koscielnego na ziemiach pуłnoco-wschodnich Rzeczypospolitej, sięgąjacych wczesnego średniowiecza, jest świątynia po-bazyljańska na Kołoży — przedmieściu Grodna. Usytuowana nad urwistym niegdyś a wysokim brzegu prawym Niemna, pomiędzy dwoma wąwozami, najbliższe otoczenie ma połączone z lekko podnoszącym się terenem od strony pуłnocnej, użytkowanym dziś jako ogrody warzywne i poniekąd owocowe, po przez ktуre biegnie droga polna, zwana od niedawna „ulicą Bazyljańską". Najdawniejszą wiadomość o tym ogrodzie owocowym znajdujemy w przywileju Aleksandra Jagiellończyka z d. 20 marca 1500 r.,1 danym w Grodnie, w obecności w. ks. Heleny, ihumenowi opatowi) klasztoru św. Borysa i Hleba na „sad na Kołożaniech". Jest to bodaj najdawniejsza nazwa przedgrodzia Grodna — Kołoży, gdzie było największe skupienie tu osiedlonych w liczbie 11 000 mieszkańcуw miasta tejże nazwy (włości?) pod Pskowem, zburzonego przez Witolda w 1405 roku2.Kiedy powstał klasztor na Kołoży — trudno ustalić. Najdawniejsze o nim wiadomości znajdujemy w „Kronice ihumenуw", skreślonej przez o. Ignacego Kulczyńskiego, Bazyljanina, opata kołoskiego, załączonej do „Inwentarza klasztoru bazyljańskiego w Grodnie na Kołoży" z roku 1738... (далей чытайце PDF-варыянт кнігі).