Перыяд уваходжання Заходняй Беларусі ў склад Польскай дзяржавы (Другой Рэчы Паспалітай) у 1921–1939 гг. з’яўляўся чарговым этапам развіцця айчыннай архіўнай справы. Пасля адступлення расійскай арміі і паспешлівай эвакуацыі органаў дзяржаўнай адміністрацыі ў 1915 г. на месцах засталася вялікая колькасць архіваў розных дзяржаўных устаноў павятовага і губернскага ўзроўню.
У 1795 г. Гродзеншчына больш чым на сто гадоў увайшла ў склад Расійскай Імперыі. На беларускіх землях паступова ўводзіліся расійскія законы, аднак у некаторых сферах гэты працэс зацягнуўся больш чым на палову стагоддзя. Напрыклад, у шаснаццаці заходніх губернях Расійскай Імперыі, тэрыторыі якіх раней былі часткай Рэчы Паспалітай, за прывілеяваным саслоўем (шляхтай, дваранамі) было захавана права на вытворчасць і рэалізацыю алкагольных напояў, у тым ліку і гарэлкі (права прапінацыі).
Кожны горад у сваёй гісторыі мае асоб, якія былі не проста дзеячамі, што жылі і працавалі ў межах пэўнай эпохі горада, але і адыгрываюць важную ролю праз стагоддзі, расквечваючы вобраз мінулага часу. Па-сучаснаму мы б іх назвалі працаўнікамі мінулага на карысць сучаснага і будучага іміджу горада, пры гэтым з перспектывай перарасці ў брэнд горада.
О колоколах на территории Беларуси известно из Новгородской летописи XI века, где они упоминаются как военные трофеи князя Всеслава. Чуть позже использование колоколов было заимствовано из западнохристианской традиции. В те времена колокола могли быть достоянием лишь княжеских храмов или крупных монастырей, т. к. являлись роскошью.
У фондах Гродзенскага дзяржаўнага гісторыка-археалагічнага музея захоўваецца даволі шмат цікавых матэрыялаў, якія тычацца нерэалізаваных праектаў храмаў у Гродне. Усе яны дастаткова цікавыя, не ўведзены ў навуковы зварот. Гэтыя матэрыялы датычацца асноўным чынам ХІХ – пачатку ХХ ст.
