• 1939 год

Наўрадці тут патрэбна вяртацца да шырокай дыскусіі пра месца ды значэнне даты 17 верасня ў сучаснай беларускай гісторыі. Спадзяемся, што у кароткім часе і мы самі здолеем выказаць свой асабісты погляд у кнізе пра міжваенны Гродна, якая пакуль патрошку пішацца.

Тым ня меньш, заўвагі ў друку ды на асобных старонках у інтэрнэце (найперш артыкул В. Якавенкі ў газеце «Народная Воля» ), якія з’явіліся пасля вечарыны, прысвечанай гэтым падзеям, патрабуюць пэўнай рэфлексіі…

Уявіце на хвілінку, што мы з вамі жывем ў адной кватэры, некалькі пакояў з якой, па праву ці не, дасталіся нам ад папярэдніх гаспадароў, да слова сказаць, з якімі раней мы асабліва не ладзілі. Жывем мы тут дастаткова ўжо даўно, а вось былых суседзяў амаль не засталося. Частка з іх загінула, частка – з’ехала. Загінулі, здаецца, не з нашай віны і мы, хацелася б думаць, да гэтага ніякага дачынення не маем. Проста аднойчы у нашу кватэру завіталі людзі ў вайсковай вопратцы, каб загладзіць нашы крыўды. Суседзяў – каго закатавалі, іншых пазней забралі кудысьці з рэчамі, затое вызвалілася некалькі пакойчыкаў. Што нешта дасталася і нам, але з большага падзялілі сярод новых жыхароў, якія, маўляў, былі “сваімі”, у адрозненні ад старых суседзяў - “чужых”. І вось прайшло колькі там год з таго часу: кватэра зараз гэтая быццам ужо ўся “нашая”, але жывем у ёй як у той камуналцы, нам анічога не належыць. Даўно ўжо выйшлі з каморкі, аднак гаспадарамі ў хаце гэтак і не зрабіліся. А тут тыя, што ўжо сталі сваімі ў дошку, гучна завуць за святочны стол – трэба ж адзначыць гадавіну, калі, маўляў, мы зноў пачалі быць адзінай сям’ёй. Вакол музыка, вяселле, ужо і танчыць пайшлі, а на нас глядзіць са старога здымка, які нейкім цудам застаўся вісець на сцяне, суседзкі хлопчык і… не зварухнуцца. Магчыма, гэта яго тады, даўно, прыкруцілі жалезным дротам да танка і вазілі распятага па горадзе, пакуль ён не сканаў. Што праўда – прыкруцілі не мы. А мы зараз сядзім і ў чарговы раз, заліваючыся п’янымі ад шчасця слязьмі, равем, як над намі здзекаваліся, як нас прыніжалі, білі і як гэта добра быць разам.

Аднойчы толькі, вырашылі зрабіць неяк інакш – не святкаваць, не рваць на грудзях кашулю, а запаліць свечку і пакінуць яе гарэць у памяць пра тых, чыя цені яшчэ шапочаць па вуглах старой хаты, па ўсіх – і сваіх, і чужых. Узгадаць пра іх, няхай толькі сёння, каб заўтра зноў вернуцца да паўсядзённых клопатаў, да камуналкі, з якой трэба зрабіць утульны ДОМ. Паспрабавалі – і самі амаль не апынуліся на бруку: бо “чужыя”, не такія як усе, бо не святкуем, не крычым “Алілуя”!!! Бо сотні ды сотні ахвяраў, тым больш, што нават не з нашых рук – гэта нічога, драбяза, недарэчнасць, затое мы атрымалі свае квадратныя метры, лазню, ватер-клазет, кухню два на тры...

Паважаныя Спадары Якавенка, Астроўскі, Лучко ды іншыя, хто палічыў сабе пакрыўджанымі адсутнасцью святочнага настрою на вечарыне, якую вы самі, чамусьці, не захацелі арганізаваць: мы вам не навязвалі свайго погляда, не кідалі агідных слоў знявагі – “новыя асаднікі”. Не. Можа Вам не спадабалася польская мова, якая таксама гучала са сцэны? Аднак, час ад часу, варта прыслухоўвацца да іншых…

Вы сыйшлі абураныя, што сарвалася чарговая нагода выгукнуць: “Жыве”, дадаўшы звычайнае ўжо - “Ганьба!”, а тым часам свяча, якая павінна была з’явіцца ў канцы сустрэчы ў памяць пра ўсіх загінуўшых у Другую Сусветную вайну гэтак і засталася незапаленая. А шкада…

Чарнякевіч Андрэй
Вашкевіч Андрэй

• Назад
• Наперад