Кароткая даведка аб будынках палаца віцэ-адміністратара па вуліцы Горкага 2. Даведка складзена гісторыкам Юрам Гардзеевым.
Згаданы ўчастак Гарадніцы, які ў сярэднявеччы прымыкаў да Віленскага тракта, быў забудаваны царквой Св. Мікалая. Апошняя займала невысокі ўзгорак за старадаўняй Віленскай брамай. Царква ўпершыню згадваецца ў 1560 г. у сувязі з наданнем ёй дзвюх валок зямлі ў вёсцы Альшанцы. Каралеўскія камісары ў 1680 г. адзначылі, што на юрыдыцы мітрапаліта стаіць „царква мураваная пустая”. Мяркуючы па звестках уніяцкага архімандрыта Ігнація Кульчынскага, у 1736 г. на месцы царквы застаўся толькі крыж ды могілкі.
У 1766 г. падскарбі надворны Антоні Тызенгаўз далучыў царкоўныя пляцы да зямельнага фонду Гарадзенскай каралеўскай эканоміі. Паводле плана Гарадніцы, складзенага каля 1780 г., на гэтым месцы (№ 8) планавалася ўзвесці палац віцэ-адміністратара (функцыю палаца адміністратара выковаў палац Тызенгаўза). Аднак да ўзвядзення згаданага комплекса (цяпер вул. Горкага 2, 2а, 2/2) дайшло толькі ў 1793 г. Кароль Станіслаў Аўгуст Панятоўскі пабудаваў палац, а пазней падараваў яго надворнаму літоўскаму падскарбію Антонію Дзяконскаму. Згодна з планам, складзеным, як можна меркаваць, паміж 1793 і 1795 гг., палац быў займаны “квартирой полномочного посла россійского”. На плане Гародні 1795 г. нумарам 9 быў пазначаны дом “падскарбия Дзяконскага”.На плане горада 1798 г. будынак з 2 флігелямі быў акрэслены “домом Дзяконскага”.
Побач з палацам былі пастаўлены дзве афіцыны, пазначаныя на ўсіх узгаданых планах. Наступным уладальнікам сядзібы з’яўляўся Міхал Валіцкі.
У 1919 г. кансерватар беластоцкай акругі Юзаф Ядкоўскі падрыхтоўваў спіс аб’ектаў, якія прапанавалася ахоўваць дзяржавай. У ім фігураваў “палац праваслаўнага біскупа (б. Валіцкага)”.
 |
|
Забудова палаца адміністратара на малюнку Напалеона Орды
|
|
 |
|
Забудова палаца адміністратара. План Гародні 1798 г.
|
|
 |
|
Забудова палаца адміністратара. План Гародні 1793-1795 гг.
|
|
 |
|
Забудова цэнтральнай плошчы Гарадніцы (каля 1780 г.)
|
|
 |
|
Палац Дзяконскага. План Гародні 1795 г.
|
|
Крыніцы
Писцовая книга Гродненской экономии, т. II, с. 238.
НГАБ у Гродне, Ф. 1475 воп. 1 спр. 3 арк. 37, 85адв,105.
Расійскі дзяржаўны ваенна-гістарычны архіў, Ф. 846 воп. 16 спр. 21528 ч. 6 арк. 4; 21873, 21874.
В. Калнин, Городница - городской ансамбль XVIII в., “Стрoительство и архитектура Белоруссии”, 1988, № 4, с. 34-36.
Дзяржаўны архіў у Беластоку, UWB 151 s. 36
Даведка складзена гісторыкам Юрам Гардзеевым
